Yoksa Siz de Deniz Eriştesi Sevmeyenlerden Misiniz?
İşte sonbahar geldi! Hâlâ denize girebilecek kadar güneşli ve sıcak günler var önümüzde yaşanacak.. Bodrumlularca “sarı yaz” olarak da bilinen bu eylül, ekim ve kasım ayları yaz aylarına tercih edilir, deniz keyfini yaşamak için. En güzel mavi yolculuklar eylül, ekim ve havalar güzel giderse kasım sonuna kadar yapılanlardır. Bu aylarda deniz bir başka güzeldir, güneş yalnızca teninizi değil içinizi de ısıtır ılık sevecenliğiyle.
Biz dost bir bitkiyi, deniz eriştesini konu edelim dedik, ondan ürkenler ve çekinenlere. Faydalarını anlatıp arabuluculuk yapalım istedik. Deniz eriştesini biraz daha yakından tanıyınca hâlâ ondan ürker misiniz, yoksa görünce “iyi ki varlar” der misiniz, size kalmış bundan sonrası.
Deniz Eriştesi – Posidonia oceanica
Yazan: Prof. Dr. Ertan Tuzlacı
Erişte (Posidonia oceanica ) dünya üzerinde yalnız Akdeniz çevresindeki ülkelerin kıyılarında bulunan ve denizin 30 – 40 m derinliğine kadar olan yerlerinde yayılış gösteren çiçekli bir bitkidir (su yosunu değildir!). Adını deniz tanrısı Poseidon’dan alan Posidonia cinsinin, bu tür dışında iki türü daha vardır ve bunlar Avustralya kıyılarında bulunurlar.
Erişte bitkisine yurdumuzda Marmara, Ege ve Akdeniz kıyılarında rastlanır. Bodrum Yarımadası’nı çevreleyen denizde ise kıyı boyunca yaygın olarak görülür.
Bu bitki, kıyı alanlarını yer yer çok yoğun bir şekilde kaplar. Özellikle denizin sığ kısımlarında göze çarpıcı, çayır şeklinde topluluklar oluşturur ve bu toplulukların bulundukları yerler denizde daha koyu görülürler ve böylece denizin görünüşüne ayrı bir güzellik katarlar.
Bitkinin 50 cm’ye kadar boyda, 1 cm’ye kadar genişlikte şeritsi yaprakları vardır. Bazı yerlerde deniz yüzeyine kadar uzanan bu yapraklar orada yüzen kimseleri rahatsız eder ve bu bakımdan erişte bulunan sığ alanlar genellikle yüzmeye pek elverişli sayılmazlar. Bu nedenle son zamanlarda bazı turistik tesislerin önlerindeki deniz alanlarında bu bitkilerin yok edildiği ve böylece bu yerlerin denize girmeye elverişli hale getirildiği görülmektedir.
Deniz Eriştesi yani Posidonia oceanica, faydalı bir deniz bitkisidir
Erişte topluluklarının bulunduğu yerler aynı zamanda birçok deniz canlısı için özel yaşam ortamı niteliğindedir. Bu nedenle erişte toplulukları kıyılarımızdaki ekosistemin en önemli unsurlarından biridir. Bu topluluklar denizlerde önemli bir oksijen kaynağı işlevini görürler. Ayrıca bulundukları yerlerde deniz içindeki erozyonu engellerler.
Erişte toplulukları içinde birçok balığa rastlamak mümkündür. Bunlar arasında çupra, ispari (kapak), karagöz, uslu sarpa, deli sarpa ve kız balığı en sık görülenler arasında sayılabilir.
Dalgalarla kopan erişte yapraklarının deniz kıyılarında oluşturduğu birikintilere birçok yerde rastlanabilir. Bunlar aynı zamanda o yöredeki denizde erişte varlığının kanıtıdırlar. Bazı yerlerde 1 m’ye kadar ulaşan kalınlıkta birikintiler görülebilir. Bunlar doğal ortamın bir göstergesidir ve bunların bulunduğu yerlerde yürüyüş yapmak ayrı bir keyiftir.
Erişte bitkisinin kopan yaprakları gövde üzerinde kılsı uzantılar bırakır. Kıyılarımızda, bu kılsı uzantıların kopup, rüzgarla yün yumağına benzer topaklar oluşturduğuna rastlanabilir. Bu bakımdan erişte, yün yerine kullanılmaya elverişli lifleri olan bir bitkidir.
Eriştenin Bodrum açısından ayrı bir önemi vardır. Eski toprak damlı Bodrum evlerinin çatılarının yapımında bu bitkiden yararlanılmıştır. Bitkinin yörede bol bulunan yaprakları geren toprağı altına tabaka halinde serilip çatıda hem ısı, hem de nemden koruyucu bir katman oluşturulmuştur.
Erişte toplulukları kıyılarda turistik tesislerin ve yazlık konutların çoğalması, balık çiftliklerinin olumsuz etkisi, deniz kirliliğinin artması, belli yerlerde tekne demirlemelerinin çoğalması ve trolle balık avlama gibi nedenlerle birçok yerde zarar görmektedir. Bu nedenle denizin yaşam kaynağı olan bu bitkinin varlığı bazı yerlerde tehlikeye girmiştir.
Erişte her ne kadar yüzerken bize pek sevimli gelmese de deniz ekosistemi için çok önemli olup, denizle ilgili kimselerin ve doğa severlerin tanıması gereken bitkilerden birisidir.
Konu Yazarı : Prof. Dr. Ertan Tuzlacı
