Kimine göre korsan, kimine göre başkomutan. Kanuni Sultan Süleyman’dan zorla Trablusgarp Valisi unvanım alabilen ender bir başkaldıncı…Turgutreis Belediye Başkanı Ali Server Yazgan 2005 te Turgut Reis anıtının açılış konuşmasında; "Preveze’den Trablusgarp’a, Ceneviz’den Korsika’ya, zaferden zafere koşan gerçek bir kahramanın beldemize ismini vermiş olmasından duyduğum mutluluğu dile getirmeliyim. Karabağ Mahallesi’nde doğmuş, leventlikten reisliğe ulaşmış, Ege’den Akdeniz’e yelken açmış bir deryalar hâkiminin Barbaros Hayrettin Paşa’nın yetiştirdiği, düşmanlarının bile saygıyla andığı, Trablusgarp fatihi, büyük Türk denizcisi" demişti.
Turgutreis Bodrum’un sevimli bir beldesi… Günden güne güzelleşen yüzüyle, marinasıyla, belediye etkinlikleriyle daha da ilgi çekici hale gelen bir belde.
Turgutreis ismi bilindiği gibi Amiral Turgut Reis’ten kaynaklanıyor. Yukarıda belediye başkanının değindiği gibi Turgut Reis Karabağ mahallesinde doğmuş ve sonrasında Akdeniz’de fırtınalar estirmiş bir denizci.
Ancak çok az Türkçe kaynak bize Turgutreis hakkında bilgi aktarmaktadır… Turgutreis hakkında yabancı kaynaklara göz attığımızda ise şaşırtıcı sonuçlara ulaşabiliyoruz…
Eskisi gibi ansiklopedilere, kaynak kitaplara başvurmak yerine İnternet’te arama yapmaya kalkınca ilk hayal kırıklığını yaşıyorsunuz. Çünkü, Turgut Reis’in geniş araştırmalar içeren bir biyog rafisinedahi rastlamamız mümkün değil. Turgut Reis yurt dışında ‘Dragut Rais’ olarak tanınmakta. Dragut Rais adeta bir efsane isim. Yurt dışında, özellikle 1554’te ele geçirdiği Trablusgarp’taki yaşamı onu bir efsane haline getirmiş, Hakkında anlatılan hikâyeler ve efsaneler hâlâ dilden dile dolaşmaktadır. Korku ve saygıyla karışık bir efsane Dragut Rais…
Müzelerinde boy boy Dragut Rais’in tabloları yer almakta. Çocuklar için yazılmış öykülerden, çizgi romanlardan, bar isimlerinden tutun da, sokak isimlerine kadar Dragut Rais’i her yerde yaşamak
mümkün… Kimine göre korsan, kimine göre başkomutan… Kanuni Sultan Süleyman’dan zorla Trablusgarp Valisi unvanını alabilen ender bir başkaldırın…
Turgut Reis’in sınırlarımız dışında anılışı da heyecan verici… Biz ismini aldığımız ve beldemize verdiğimiz için belki zorunlu olarak ilgileniyoruz ama tüm dünya Turgut Reis ile bizden daha çok uğraşmakta ve araştırmalar yapmakta.
Ancak bu araştırmaların çoğu manevra kabiliyeti yüksek zeki denizci Turgut Reis’in denizcilikyönünden çok, O’nun Malta ve çevresinde yarattığı korkuya dayanmakta… Dragut Rais’e
"İslamın çekilmiş kılıcı"
adını vermişlerdi. Onun bir zamanlar Bodrum’da Bodrum Kalesinde de yaşayan St. Jean şövalyeleriyle giriştiği çatışmaları, Hıristiyanların son haçlı seferi olarak görmekteydiler. "Büyük Malta Kuşatması" diye bilinen ve Turgut Reis’in 1565 yılında Malta’yı ele geçirmek üzere kalkıştığı kuşatma dünya denizcilik tarihinde önemli bir yere sahiptir. Başarılı olamayan kuşatma Turgut Reis’in başından yara alarak ölmesiyle son bulmuştu. Aynı zamanda Osmanlı İmparatorluğu da bu kuşatma sonrasında yavaş yavaş gerilemeye başlamıştı. Tarihçiler Malta Kuşat-ması’nı eşine ender rastlanır bir askeri manevra olarak nitelendirirler.
Öyküleri ve çizgi romanlarıyla, bar isimlerinden tutun da, sokak isimlerine kadar Dragut Rais bugün adeta yaşayan bir efsanedir.
Turgutreis yurtdışında da ilginç bir şekilde tanınmakta, tanıtılmakta… Örneğin henüz gerçekleşmese bile hayli ilginç bir proje gündemde. Ünlü pop şarkıcısı Madonna’nın yönetmen eşi Guy Richie, Başrollerinde Turgut Reis’i Robert de Niro’nun, St. Jean şövalyelerinin komutanı Jean Parisot de laVallette rolünde ise Sir Anthony Hopkins’in oynadığı 2003 yılında başlayan ancak halen sonu gelmeyen "The Siege of Malta" isimli bir film çekmeye bile başlamış. Turgutreis hakkında biraz araştırdığınızda ilginç notlara ulaşabilirsiniz… Valetta’da, NATIONAL MUSEUM OF FINE ARTS’da sergilenen Guiseppe Cali’nin "Turgutreis’in Ölümü" (Death of the Dragut) isimli tablosu en çok izlenen tablolar arasında yer almakta. Dragut Rais hakkında yazılan 1915 tarihli "The Sword of Islam-İslamın Kılıcı" isimli bir öyküde ise yine Turgut Reis’in ele avuca sığmaz öyküsü, yine Hıristiyan gözüyle ve yanlı olarak anlatılmakta. 1915 tarihinde Jesse Knight tarafından yazılan ve 1935’te Rafael Sabatini tarafından düzeltilerek "A century of Sea Stories" adı altında yeniden yayınlanan öykü "Turgut Reis’Mn korkunç bir korsan olduğu teması üzerine. Turgut Reis’ ten esinlenerek yazılan eserler özellikle "Malta Kuşatması" ile ilgili.
Kimileri tarihsel süreci anlatmakta kimileri ise Turgutreis’i romanlarına konu etmekte. Ironfire bunlardan biri. David Ball tarafından kaleme alınan 700 sayfalık tarihi öyküde, Cezayir’in acımasız köle pazarları, Topkapı’nın ihtişamı, Sultan’ın haremi, Turgutreis ve özellikle Doğu ile Batı dünyasının bitmeyen kültürel ve dini çatışması anlatılmakta. Kitap amazon.com’da satılmakta.
Bize gelince Turgut Reis için yazılmış üç kitap var. Bunlardan biri Halikarnas Balıkçısı’nın Turgut Reis’i, ikincisi Osman Öndeş’in Ernie Bradford ile birlikte yazdığı "Turgut Reis, Malta Kuşatması ve Son Sefer". Üçüncüsü ise Feridun Fazıl Tülbentçi’nin Turgut Reis adlı romanı.
Turgutreis, Akdeniz’de önceleri korsan, sonraları Trablusgarp fatihi olarak anılan, Osmanlı denizcilik tarihinin en önemli isimlerinden biri.. Bodrum’un sahip olduğu çok önemli tarihi kişilikler arasında önemli bir başka simge… Bugün adına doğduğu topraklarda bir anıt dikilmesi sevindirici…
Ancak "Turgut Reis kim?" denildiğinde dünyaya verecek bir yanıtımızın olması gerekmektedir. Bu nedenle adına bir müze açılması, kitaplarının toplanması, dünyada yapılmış resimlerinin arşivlenmesi, bir web sitesiyle tüm belge ve bilgilerinin tanıtılması Turgutreis Belediyesinin önemli işlerinden biri olması gerekir. Özellikle Akdeniz çanağından gelecek turistler için bir zamanların önemli komutanının izlerini sürmek hayli keyifli olacaktır…
Turgut Reis
(Menteşe yöresi 1485 – Malta 1565)
Bodrum’un Turgutreis yöresinden yoksul bir ailede doğdu. Genç yaşta levent olarakAkdeniz’de korsanlığa başladı ve bir süre sonra reisliğe yükseldi. Gittiği Cezayir’de Barbaros Hayreddin’in hizmetine girdi. Barbaros ile birlikte katıldığı Preveze Deniz Savaşı’nda (28 Eylül 1538) yedekdonanmaya komuta etti ve görevini başarıyla yerine getirdi.Venediklilerin ele geçirdiği Dalmaçya kıyısındaki Castelnuavo Kalesi’ni geri aldı. Korsika’da Salih Reis ile birlikte Cenovalılara tutsak düştü (1540). Üç yıl sonra Cenova’yı kuşatan Barbaros tarafından ikisi de kurtarıldı (1543).
Barbaros’un desteğiyle yeniden bir donanma kurarakAkdeniz’de korsanlığa başladı. Napoli Körfezine üslenen ispanyol gemilerini batırdığı gibi, körfez kıyısındaki yerleşim yerlerinden çok sayıda tutsak aldı. Tunus’ta KüçükSirte Körfezi’ndeki Cerbe adasını kendisine üs yaptı, Güney Tunus’ta birçok kıyı kent ve kasabalarına egemen oldu. İspanyol donanması Cerbe Adası’nı bir baskınla kuşattıysa da, Turgut Reis gemilerini yağlı kızaklarla adanın arka tarafına indirerek düşmandan kurtulmayı başardı. Bu baskının ardından çeşitli Fas limanlarına üslendi.
Daha sonra çağrıldığı İstanbul’da kendisine Karlı ili sancakbeyliği verildi (1551). Kanuni Sultan Süleyman,Trablusgarp alınırsa buraya onu beylerbeyi atayacağını söyledi. Kent alındıysa da, beylerbeyliğine Hadım Murat Ağa getirilince, Turgut Reis Osmanlılara kırılarakAkdeniz’e açıldı (1552). İki yıl süreyle denizlerde ve kıyı kentlerine yaptığı baskınlarda önemli
başarılar sağladı, 15.000 kadar tutsak ve çok sayıda ganimetle İstanbul’a döndü ve Trablusgarp beylerbeyliğine atandı (1554). Kap-tanıderya Piyale Paşa ile birlikte birçok sefere çıktı, Cerbe savaşında bulundu (1560). İlerlemiş yaşına rağmen katıldığı Malta kuşat masında şehit düştü. Türbesi Trablusgarp’tadır.
